Anlatılarda Ayrıntı Çözümlemesine Giriş

Ayrıntı bir göstergedir. Bütünün karşısındadır ancak yine de bütünün bir parçası, ayrılmaz bir unsurudur. Bütün gibi bir gösterge değerine sahiptir. İlk anda bütünden kopuktur ancak yine de ona bağlıdır (içerdiği çelişki budur). Özerk değildir, her zaman bir bütüne eklemlenir. Gösterge(bilim)sel bir yapının içinde bir başka unsur olarak bütünü yeniden yapılanmaya zorlar. Barthes’da olduğu gibi, bir bakıma bir güçtür, bazen anlamın en yoğun noktasıdır. Anlamı açık değildir, ancak bir anlam habercisidir. Yapıtın görülür yüzeyinin arkasında gizli bir anlama götürür. Ayrıntı, çözümlemeye yeni bir boyut ekleyen bir düşlemdir, arzuyu harekete geçirir, kışkırtır, dikkati uyandırır. Ancak yorumsamacı tutumu nedeniyle aceleci davranan gözlemciyi anlamın aşırılıklarına doğru sürükleme gibi yanlış yönlendirme tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Aşırı yorumdan kaçınmak için ayrıntının bir gösterge olması, kendini bir dizi ipuçlarıyla belli etmesi gerekir ki üzerinde yapılacak yorum haklılık ve geçerlilik kazansın. Göstergebilimsel bir yapının mantıksal ve dolayısıyla öngörülebilir bir bileşeni olarak anlaşılan bir özelliğin tersine, ayrıntının operasyonel bir işleve sahip olabilmesi için kendisini önce bir süreksizlik olarak sunması gerekir. İster kodlanmış ve algılanabilir bir formda parçanın alışılagelmiş statüsünü aşan bir aşırılık, ister daha radikal olarak alışılagelmiş bir gösteren üzerinde uyumsuz bir ötekilik ortaya koysun, ayrıntı kendisini sistematik olarak bir boşluk, tutarsızlığı analitik ve uygunluk (bütünle) çözümlemesi gerektiren bir kopuş olarak ortaya koyar. Bu kitapta “bir şeye dikkatlice bakmak” ediminin objesiyle, gönderme yaptığı şu şeyle yani ayrıntı (fr. détail) ile ilgileneceğiz. Daha çok resmin gerecini kullanarak bir dizi tanım yapan Danielle Arasse’ın Ayrıntı. Resmin yakınlaştırılmış tarihi başlıklı kitabındaki kimi kuramsal verileri (ve başkalarını) kullanarak ayrıntıyı dikkat, bakış, uzaklık/yakınlık, örtüklük, metafor, metonimi gibi bir sözlüksel alan çerçevesinde okuyacağız.