İslam Düşüncesinde Sanat

Hemen hepimiz evden dışarı çıkarken aynaya bakar, üzerimize başımıza çeki düzen veririz. Göz zevki gereği güzel olan şeyleri görmek isteriz. Aynı durum kulak ve diğer idrak yetileri için de geçerlidir. İnsan olarak güzeli aramak, bulmaya çalışmak ve onu temâşâ etmek gibi bir özelliğe sahibiz. Keşfettiğimiz güzelliği hayatımızın her aşamasında yaşamaya, onunla var olmaya ve onu görünür kılmaya gayret ederiz. 

İslam düşünürleri güzelliğin kaynağı olarak Cemâl sıfatına sahip Cenâb-ı Hakk’ı işaret ederler. Yaratılış itibarıyla her şey, O’ndan geldiği için O’nun güzelliğinden de kendi ölçüsünde hisse alır. Bu açıdan varlığın hiyerarşik yapısından âlemin işleyişine uzanan çizgide olabilecek en muhteşem düzen ve güzelliğin var olduğu kabul edilir. İslam düşüncesinin temel kaynakları olan ayetler ve hadisler konuya dair ne çok şey söyler. Gökler ve yer muhteşem bir düzenle yaratılmış (bedî‘) ve süslenmiş (zeyyene), insan en güzel kıvamda (takvîm) varlığa getirilmiştir. Benzer durum, insanlar için musahhar kılınan tabiatın işleyişinde de kendini göstermiştir. İnsana düşen bu güzelliği görmesi ve her daim onu arayış içinde olmasıdır. “Allah, Güzel’dir, güzelliği sever” hadisi bu duruma işaret eder.

Güzele meftûn olmak, evrensel bir manzara arzeder. Varlığın işleyişinden hareketle tabiattaki güzellikleri keşf ve temâşâ edip bunu düşünceden dile, psikolojiden ahlaka, inançtan hukuka taşımak, giyim kuşamdan mimari ve musikiye aksettirmek, ayrıca bunlara anlam yüklemek insanî bir tavırdır. Konuya dair tarihte düşünceler ve eserler bırakmış bilgeleri hatırda tutarak hayatı güzel tarafından görmek ise cemâl’den kemâl’e ulaşabilmek adına önem arzeder. Elinizdeki eser, dile getirilen hususlara dair muhtelif bakış açılarıyla sanatın konusu olan ‘güzel’e dair incelemeleri içeriyor.