Psikoloji yâhûd İlm-i Rûh (Psikoloji veya Ruh İlmi)

"Psikoloji bilimi, ruh ve yetilerin fiillerinden, (bu fiillerin) sonuçlarının hallerinin hakikatlerinden bahseden değerli bir ilimdir. İnsan algılamalarını oluşturan bu yetilerin var olduğuna inanmamız ancak onların görünmeyen etkilerini hissettiğimiz vicdan aracılığıyladır. Ve her etkinin zorunlu olarak bir etki edeni bulanacağı için içsel etki ve edilgilerimizi o yetilere dayandırmamız doğaldır.

Söz konusu bilimin felsefi araştırmaların son başarılarından doğduğunu söylemeye gerek yoktur. Biz çoğunlukla dışsal görünümler ile işgal olduğumuzdan ve çeşitli olaylarıyla gaflete düştüğümüzden nadiren kendi kendimize başvurarak yetilerimizin irdelenmesi ile meşgul olabiliriz. Her ne kadar bu çeşitli yetilerin algıları ve bilgileri felsefenin birinci adımı olduğu hâlde hayli zaman sonra ruhsal yetilerin algılarını sıralayıp düzenlemek maksadıyla mantık ilkelerinin yayılmasına başlandı ve sonra, yani yakın zamanda insanın fikirlerinin oluşum şekilleri incelenmeye girişildi. İşte bunlarla uğraşmaya başlandığı zaman psikoloji bilimi ortaya çıkmıştır."